Δηλητηρίαση μονοξειδίου του άνθρακα (CO)

Μονοξείδιο του άνθρακα

Χημικός (μοριακός) τύπος: CO

Μοριακή μάζα: 28,010 amu (g·mol⁻¹)

Μορφή σε κανονικές συνθήκες: άχρωμο και άοσμο αέριο

Πυκνότητα: 1,25 mg/l στους 25 °C

Διαλυτότητα στο νερό: 30 mg/l νερό στους 20 °C

Σημείο τήξης: −205,7 °C

Σημείο βρασμού: −191,55 °C

Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO) είναι ένα “ύπουλο αέριο” για την κατάδυση, είναι άοσμο, άγευστο και  άχρωμο, με λίγα λόγια δεν καταλαβαίνουμε την ύπαρξη του.

Παράγεται από ατελή καύση υλικών που περιέχουν άνθρακα π.χ. βενζίνη, ξύλα, κάρβουνα και διάφορα παρεμφερή υλικά.

Αποφεύγουμε λοιπόν το γέμισμα των φιαλών μας όπου υπάρχουν υποψίες ύπαρξης CO, βιομηχανικές περιοχές, κοντά σε δρόμους μεγάλης κυκλοφορίας και γενικά όπου υπάρχουν καυσαέρια.  

Ιδιαίτερη προσοχή δίνουμε όταν γεμίζουμε της φιάλες με βενζινοκίνητους ή πετρελαιοκίνητους φορητούς αεροσυμπιεστές. Τοποθετούμε τη σωλήνα αναρρόφησης αντίθετα στη διεύθυνση του αέρα σε 2m ύψος και τουλάχιστον 3m απόσταση από την έξοδο των καυσαερίων του βενζινοκινητήρα ή πετρελαιοκινητήρα όπως απεικονίζεται στην παρακάτω εικόνα.

Επικινδυνότητα:

Η επικινδυνότητα του μονοξειδίου του άνθρακα βρίσκεται στη μεγάλη ικανότητα  δέσμευσης του από την αιμοσφαιρίνη η οποία είναι 200-300 φορές μεγαλύτερη από τη δεσμευτική ικανότητα του οξυγόνου.

Το αποτέλεσμα της μεγάλης δέσμευσης CO προκαλεί υποξία στους ιστούς (έλειψη οξυγόνου), εκτός αυτού "δυσκολεύει-μπλοκάρει" την ανταλλαγή των αερίων στους ιστούς τόσο του οξυγόνου (Ο₂) όσο και του διοξειδίου του άνθρακα (CO₂₎ τα οποία αέρια είναι άκρως απαραίτητα για την λειτουργία του οργανισμού.

Ο βαθμός δηλητηρίασης ενός οργανισμού από το CO καθορίζεται από το ποσοστό της αιμοσφαιρίνης που έχει μετατραπεί σε καρβοξυαιμοσφαιρίνη (% Hb CO). Προφανώς όσο μεγαλύτερο είναι αυτό το ποσοστό, τόσο λιγότερο οξυγονώνεται ο οργανισμός και τόσο πιο βαριά είναι τα συμπτώματα της δηλητηρίασης.

Η μέγιστη και για μικρό χρονικό διάστημα εισπνοή μονοξειδίου του άνθρακα στο φυσικό μας περιβάλλον χωρίς να προκαλεί ιδιαίτερο πρόβλημα υγείας θεωρείται η ποσότητα 0,1 % στο αναπνεύσιμο αέριο. Στην κατάδυση όμως πρέπει επιπλέον να συνυπολογίσουμε ότι εισπνέομαι υπό πίεση ανάλογα με το βάθος της κατάδυσης με συνέπεια να πολλαπλασιάζεται ανάλογα το ποσοστό συμμετοχής του CO που υπάρχει στο αναπνέυσιμο αέριο, επομένως αυξάνει και ο κίνδυνος τοξικότητας (δηλητηρίασης). 

Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί ότι οι συστηματικοί καπνιστές έχουν μια επιπλέον επιβάρυνση CO που εισπνέουν με τον καπνό, είναι αθροιστική και αποφορτίζεται μόνο με διακοπή του καπνίσματος, παραμένει δηλαδή μια συνεχόμενη κατάσταση. Αυτή η σχετικά μικρή ποσότητα CO “μπλοκάρει” περίπου 10% της αιμοσφαιρίνης και εμποδίζει την ανταλλαγή την ομαλή ανταλλαγή των αερίων, απεναντίας σε έναν μη καπνιστή  είναι περίπου 2,5% CO και προέρχεται από το ποσοστό (0,07%) το οποίο υπάρχει στην ατμόσφαιρα καθώς και μια ελάχιστη ποσότητα η οποία παράγεται στον οργανισμό μας. 

Στους καπνιστές τό επίπεδο καρβοξυαιμοσφαιρίνης (% Hb CO) μπορεί να φτάσει το 15%. Το επίπεδο αυτό αντιστοιχεί με το να ζει κανείς σε σε μια ατμόσφαιρα που περιέχει μόνιμα μια συγκέντρωση CO περίπου 100 ppm.

  

Το αρχικό στάδιο της δηλητηρίασης:
 
Το αρχικό στάδιο της δηλητηρίασης δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό, αρχίζει σιγά-σιγά με,

• πονοκέφαλο
• ταχυκαρδία
• δύσπνοια
• αύξηση του ρυθμού αναπνοής
• ζαλάδα με τάση εμετού
• περίεργους ήχους στα αυτιά
  

Χωρίς άλλη προειδοποιήσει ακολουθεί σταδιακά,

• παράλυση
• πτώση της αρτηριακής πίεσης
• αύξηση παλμών
• μεγέθυνση της κόρης των ματιών
• απώλεια αισθήσεων
• πνευμονικό οίδημα
• και τέλος παράλυση του αναπνευστικού συστήματος

Προφύλαξη

Με τα πρώτα συμπτώματα, πονοκέφαλο, αύξηση παλμών της καρδιάς, αύξηση του ρυθμού αναπνοής, δύσπνοια, (τα οποία γίνονται αντιληπτά), διακόπτουμε ομαλά την κατάδυση με τους κανόνες ασφαλείας που γνωρίζουμε, τηρούμε την ταχύτητα ανόδου, στάση/στάσεις υποχρεωτικής αποσυμπίεσης ή προληπτική αποσυμπίεση. 

Θεραπεία

Η αποβολή του μονοξειδίου του άνθρακα από τον οργανισμό μας εξαρτάται από την μερική πίεση του Οξυγόνου που αναπνέουμε. Με κανονική αναπνοή στο φυσικό μας περιβάλλον (1bar, 21 % O₂), ο χρόνος ημιζωής της ένωσης μονοξειδίου του άνθρακα-αιμοσφαιρίνης
(καρβοξυαιμοσφαιρίνη % Hb CO) είναι 4 ώρες, αυτό σημαίνει ότι μετά από 4 ώρες ο οργανισμός θα έχει αποβάλει το 50 % του μονοξειδίου του CO και μετά από 40 ώρες θα το έχει αποβάλει πλήρως.

Η δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα απαιτεί άμεση θεραπεία, παροχή 100 % Ο₂ και αν τα συμπτώματα συνεχίσουν να είναι έντονα, τότε είναι απαραίτητη επίσκεψη σε γιατρό ή νοσοκομείο. Εμείς σαν δύτες το μόνο που μπορούμε να προσφέρουμε είναι παροχή 100% οξυγόνου αν υπάρχει και να δρομολογήσουμε την μεταφορά του ασθενούς στο πλησιέστερο νοσοκομείο εφόσον χειροτερεύει η κατάσταση του. 

Συμπτώματα βαριάς μορφής θεραπεύονται με οξυγονοθεραπεία σε υπερβαρικό θάλαμο.

Με παροχή 100 % Ο₂ κάτω από κανονικές συνθήκες (1bar 100% O₂) ο χρόνος ημιζωής του CO μειώνεται στα 40 min. Ακόμα πιο αποτελεσματική είναι η οξυγονοθεραπεία σε υπερβαρικό θάλαμο, ο χρόνος ημιζωής του CO μπορεί να μειωθεί στα 20 min, με άλλα λόγια θα έχει αποβληθεί πλήρως μετά από 3ώρες και 20 min.

Σε κάθε περίπτωση η θεραπεία δηλητηρίασης από διοξείδιο του άνθρακα απαιτεί άμεση ιατρική παρακολούθηση-περίθαλψη.

Συγκεντρωτικός πίνακας παρενεργειών και χρόνος εισπνοής CO:

Χρήστος Ευθυμίου