Καταιγίδα και κατάδυση

Εξέλιξη μιας καταιγίδας.

Συνήθως το καλοκαίρι και το φθινόπωρο εκδηλώνονται οι περισσότερες καταιγίδες. Οι Καταιγίδες δημιουργούνται από ζεστές και υγρές μάζες αέρος οι οποίες ανεβαίνοντας προς τα επάνω και συγκρούονται με κρύες μάζες αέρος. Υπάρχουν πολλές μορφές καταιγίδων αλλά θα περιοριστώ σε δυο τις οποίες συναντάμε το καλοκαίρι και το φθινόπωρο.

Τις καταιγίδες μπορούμε να τις αναγνωρίσουμε από την μορφή που έχουν τα σύννεφα, έχουμε τις καλοκαιρινές καταιγίδες των οποίων τα σύννεφα μοιάζουν σαν μανιτάρια και φτάνουν μέχρι και 11km ύψος και την φθινοπωρινή καταιγίδα η οποία εξελίσσεται σχετικά σε χαμηλό ύψος.

  

Καλοκαιρινή κατεγίδα

 

 

  

Φθινοπωρινή καταιγίδα

 

Κεραυνοί.

Οι κεραυνοί δημιουργούνται με την άνοδο ζεστής μάζας αέρος η οποία συμπυκνώνεται με το ανακάτεμα κρύας μάζας αέρος δημιουργόντας σταγονίδια νερού τα οποία στη συνέχεια γίνονται παγοκρύσταλλοι. Στο ανερχόμενο ρεύμα αέρος συγκρούονται μεταξύ τους και ακολουθεί ηλεκτροστατικός διαχωρισμός της τάσης. Το λίγα cm κανάλι αστραπής που ακολουθεί μετά από την κύρια αστραπή ανοίγει πρόωρη εκκένωση τάσης. Η Συνολική τάση που φτάνει και μέχρι 500 εκατομμύρια Volt απελευθερώνεται μέσα 1/100 – 1/50 sec. Και ρέει ρεύμα της τάξεως 100.000 Α. η δε θερμοκρασία αγκίζει τους 30.000 ºC. Και για να το φανταστούμε καλύτερα, είναι ενέργεια 40 kwh ( ή περίπου 30 kg TNT ).

Κεραυνός στην ξηρά.

Οι κεραυνοί συνήθως πέφτουν στα ποιο ψιλά σημεία της περιοχής, δένδρα, κολόνες ρεύματος, ψιλά κτίρια κ.λ.π. Με την επαφή στο έδαφος η τάση μοιάζει σαν χωνί με διάμετρο από 20 – 100m. 

Σε περίπτωση βρεθούμε μέσα σε αυτό το σημείο δημιουργείται τάση μεταξύ των ποδιών μας, όσο ποιο κοντά βρισκόμαστε στο σημείο που έπεσε ο κεραυνός και όσο μεγαλύτερο είναι το βήμα που κάναμε τόσο ποιο μεγάλη είναι και η ποσότητα του ρεύματος που περνάει στο σώμα μας, κατά συνέπεια  αυξάνει και ο κίνδυνος. Η μοναδική προστασία είναι να αποφεύγουμε δένδρα, κολόνες ρεύματος ψιλά κτίρια ή το καλύτερο από όλα να μπούμε σε ένα αυτοκίνητο, να έχουμε κλειστά παράθυρα και να μην πιάνουμε μεταλλικά αντικείμενα απολαμβάνοντας με ασφάλεια τις αστραπές όσο κοντά και αν πέφτουν (Faraday’scher θάλαμος).

Κεραυνός στην θάλασσα. 

Εδώ ο κίνδυνος είναι διαφορετικός. Όταν ο κεραυνός πέσει στην επιφάνεια της θάλασσας, λόγω του ότι το νερό είναι καλός αγωγός του ηλεκτρισμού, η τάση διαχέεται επίπεδα δημιουργώντας μια σχετικά μικρή διαφορά τάσης αλλά το ρεύμα που περνάει από το σώμα του δύτη έχει σχεδόν το ίδιο αποτέλεσμα όπως στην ξηρά, σε ακτίνα μέχρι και 100m από το σημείο που έπεσε ο κεραυνός. Όμως με την επαφή του κεραυνού στην επιφάνεια της θάλασσας λόγω της τρομακτικά μεγάλης θερμοκρασίας (30.000 ºC) εξατμίζεται μεγάλη ποσότητα νερού δημιουργώντας "έκρηξη" η οποία μπορεί να συγκριθεί με δυναμίτη, το πιεστικό κύμα μεταφέρεται πολλά μέτρα μακριά και τα επακόλουθα είναι στην καλύτερη περίπτωση ρηξη τύμπανων και ακόμα χειρότερα αν βρεθούμε πολύ κοντά ρήξη πνευμόνων, εμβολή αέρος, απώλεια αισθήσεων.

Ποτέ βουτιά με καταιγίδα. Βουτιά όταν έχει καταιγίδα ΠΟΤΕ, ειδικά αν είμαστε σε ανοιχτή θάλασσα και δεν έχει υψώματα ή δένδρα εκεί τριγύρω. Αν για κάποιο λόγο βρεθούμε στο νερό και καταλάβουμε ότι πέφτουν κεραυνοί όσο είμαστε σε μεγάλο βάθος και ο (οι) κεραυνοί δεν πέσουν πολύ κοντά μας δεν παθαίνουμε τίποτε τον απορροφάει η μάζα του νερού. Όταν όμως βρεθούμε στην επιφάνεια τότε είναι πολύ επικίνδυνο τα μέταλλα που κουβαλάμε επάνω μας φιάλη κ.λ.π λειτουργούν σαν μαγνήτης.

Τι κάνουμε όμως αν βρεθούμε σε μια τέτοια κατάσταση;

1) Κατά αρχήν παραμένουμε σε μεγάλο βάθος +10m.

2) Επιστρέφουμε υποβρυχίως όσο ποιο κοντά γίνεται στο σημείο εξόδου.

3) Αποθέτουμε όλο τον μεταλλικό εξοπλισμό στον βυθό.

4) Αναδυόμαστε στην επιφάνεια και κολυμπάμε χωρίς να σηκώνουμε τα χέρια μας ψηλά διότι λειτουργούν σαν κεραίες.

5) Αναζητούμε ασφαλές μέρος μέχρι να περάσει η μπόρα. Μέσα σε αυτοκίνητο είναι το ποιο ασφαλές μέρος.

6) Αφού περάσει η μπόρα και είμαστε “εκπαιδευμένοι”, βγάζουμε τον εξοπλισμό μας στην στεριά.

Ιστιοπλοϊκά σκάφη:

Το αλουμινένιο κατάρτι ενός ιστιοφόρου είναι ο πιο κατάλληλος αγωγός μιας ηλεκτρικής εκκένωσης, ιδίως αν αυτό περιλαμβάνει και ένα αλεξικέραυνο στην κορυφή του, του οποίου η ακίδα είναι τοποθετημένη ποιο ψηλά από το πιο ψηλό σημείο του σκάφους (καταρτιού),

Ένα καλά γειωμένο αλεξικέραυνο μπορεί να θεωρηθεί ότι προσφέρει μια “ζώνη ασφαλείας” γύρω από το σκάφος, δηλαδή μια περιφέρεια με ακτίνα ίση με το ύψος του αλεξικέραυνου.

Αυτό σημαίνει ότι προσφέρει ασφάλεια για τους επιβαίνοντες από τους κεραυνούς, αλλά δεν σημαίνει αυτόματα και ασφάλεια για το σκάφος που μπορεί να υποστεί διαφορες ζημιές. Η καρίνα του ιστιοπλοϊκού σκάφους αποτελεί γείωση, αν έχει γειωθεί με το αλεξικέραυνο μέσω των τζαβετών με πλέγμα χαλκού η αντίστοιχα με καλώδιο χαλκού. Τζαβέτες ονομάζονται οι βίδες που συνδέουν την καρίνα με το ιστιοφόρο σκάφος. Η βασική φιλοσοφία της αντικεραυνικής προστασίας είναι όσο γίνεται πιο άμεση και ευθεία προώθηση της ηλεκτρικής εκκένωσης από την ακίδα του αλεξικέραυνου προς την γείωση.

Επειδή η ηλεκτρική εκκένωση ακολουθεί τον ποιο σύντομο “δρόμο” εκκένωσης, πολλές φορές “πηδάει” από τον αγωγό σε άλλα μεταλλικά αντικείμενα που βρίσκονται στο δρόμο της, δημιουργώντας σπινθηρισμούς με πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιάς.

Τα ξύλινα ή πλαστικά σκάφη θα πρέπει να έχουν πλάκα γείωσης τουλάχιστον 1m² ανάλογα με το μέγεθος του σκάφους.

Μεταλλικά σκάφη:

Μεταλλικά αντικείμενα πάνω και μέσα στο σκάφος πρέπει να είναι όλα γεφυρωμένα με τη γείωση. Τα μεταλλικά σκάφη αποτελούν από μόνα τους γείωση, μια μεταλλική κεραία VHF μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν αλεξικέραυνο, εφόσον βρίσκεται τοποθετημένη αρκετά ψηλά για να προσφέρει ικανοποιητική ζώνη προστασίας αφού είναι εφοδιασμένη με συλλέκτη ηλεκτρικής εκκένωσης.

Για να είμαστε ποιο σίγουροι αν πέσουμε σε καταιγίδα με κεραυνούς, το καλύτερο θα είναι να αποσυνδέσουμε την παροχή ρεύματος σε όλα τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά όργανα. Δεν αρκεί να κατεβάσουμε το διακόπτη ή να βγάλουμε την ασφάλεια από τον ηλεκτρικό πίνακα, πρέπει να αποσυνδέσουμε την παροχή ρεύματος, διότι η εκκένωση μπορεί να γεφυρώσει τους δύο ακροδέκτες, "πηδώντας" από τον έναν στον άλλο, με αποτέλεσμα να καταστραφούν τα όργανα και να προκληθεί πυρκαγιά.

Μερικές οδηγίες ακόμα για πεζούς.

Μια καταιγίδα βρίσκεται σε επικίνδυνη απόσταση όταν ο χρόνος μεταξύ αστραπής και βροντής είναι μικρότερος από 10 δευτερόλεπτα. Η καταιγίδα τότε βρίσκεται σε απόσταση το πολύ 3 χιλιόμετρα.

Κατά τη διάρκεια της καταιγίδας πρέπει να αποφεύγουμε:

• Οποιαδήποτε επαφή με φυσική η τεχνητή έξαρση του εδάφους.
• Κορυφές βουνών ή λόφων.
• Παραμονή κάτω από δέντρα, εκκλησίες, πυλώνες, ποταμούς, λίμνες ή θάλασσα.
• Την επαφή με μεταλλικά αντικείμενα, όπως συρματόσχοινα, περιφράξεις κ.λ.π.
• Η μικρότερη απόσταση ασφαλείας από τα παραπάνω πρέπει να είναι τουλάχιστον 1m.

Ασφαλείς είμαστε όταν βρισκόμαστε: 

• Σε κτίρια με αντικεραυνική προστασία.
• Μέσα σε αυτοκίνητο (εννοείτε σταματημένο και κλειστό).
• Μέσα σε σπήλαια, χαράδρες, στην βάση βράχων. 

Όταν δεν είναι δυνατό να βρεθεί αρκετά ικανοποιητική προστασία και βρισκόμαστε σε ανοικτό επίπεδο έδαφος και πέφτουν κεραυνοί κοντά μας, πρέπει να γονατίσουμε με κλειστά (ενωμένα) τα ποδιά μας έχοντας τα χέρια πάνω στα γόνατα (σαν μια μπάλα).

Σε καμία περίπτωση δεν ξαπλώνουμε στο έδαφος, δεν κατασκηνώνουμε κάτω από μοναχικά δένδρα η πάνω σε υψώματα.

Τα άτομα μιας ομάδας πρέπει να χρησιμοποιήσουν το καθένα ξεχωριστό καταφύγιο προστασίας.

Χρήστος Ευθυμίου